Ο Μίλτον Φρίντμαν ήταν ο μεγάλος θιασώτης και δημιουργός του ιδεολογικού κινήματος στην μάχη για την επικράτηση του αχαλίνωτου καπιταλισμού στην σημερινή υπερκινητική παγκόσμια οικονομία. Πέθανε την 16η Νοεμβρίου του 2006 στα 94 χρόνια του. Αφησε όμως ρίζες βαθειά πακτωμένες για να βλαστήσουν· και βλάστησαν.

Να λοιπόν ποιο ήταν το σχέδιο από τον πρωτεργάτη και ιδρυτή της ιδεολογικής Σχολής των “παιδιών του Σικάγο”. Πρέσβευε την ενορχηστρωμένη αιφνίδια ολοκληρωτική επιδρομή, την καταστροφική εφίππευση εγώ θα έλεγα, επάνω σε λαούς, έθνη και κράτη, την ώρα που οικονομικά ψυχορραγούσαν από διάφορες αιτίες και αφορμές.

Η καταρράκωση των λαών ή κρατών αυτών, είχε ήδη αρχίσει ή είχε επέλθει από ενδογενείς ή εξωγενείς καταστάσεις, τυχαίες η σκόπιμα προκατασκευασμένες. Για την τελευταία περίπτωση μάλιστα, θα ήταν απαραίτητος και ένας “Εφιάλτης” ή τέλος πάντων κάποιος εκ των “ένδον” συνεργαζόμενος, για να ανοίξει πιο εύκολα την κερκόπορτα. Έτσι τότε ένας ενορχηστρωμένος καπιταλισμός εξόντωσης του δημόσιου συμφέροντος παρουσιαζότανε με το προσωπείο των επιχειρηματικών ευκαιριών, και με το πρόσχημα μιας παρεχομένης βοήθειας για την αντιμετώπιση της όποιας οικονομικής καταστροφής.

Παράδειγμα απτό, οι πλημμύρες της Νέας Ορλεάνης. Το 2005, εκεί η κατάρρευση των φραγμάτων επέφερε καταστροφικές πλημμύρες   Τρείς μήνες μετά, ο λαός παρέμενε στο έλεός του, χωρίς ψωμί και χωρίς σπίτι ζώντας μέσα σε καταυλισμούς του Ερυθρού Σταυρού, ενώ τα περισσότερα από τα δοσμένα για την αποκατάσταση χρήματα, παραχωρήθηκαν σε “φίλους” επιχειρηματίες για να στήσουν ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Προ της πλημμύρας υπήρχαν 123 δημόσια σχολεία. Κατά την άποψη των κρατούντων σε αυτά, επειδή φοιτούσαν παιδιά φτωχών οικογενειών, ήταν φυτώρια σοσιαλιστικών ιδεών. Για τον λόγο αυτό τα κρατικά σχολειά καταργήθηκαν, πλήν τεσσάρων και με τα χρήματα ιδρύθηκαν ιδιωτικά επιδοτούμενα ημέτερα εκπαιδευτήρια. Μαζί απολύθηκαν 470 δάσκαλοι, οι οποίοι αμέσως επαναπροσλήφθηκαν με χαμηλότερους μισθούς.

Στη Σρί –Λάνκα μετά το “τσουνάμι”, οι ψαράδες διώχτηκαν από το βιός τους και από τα παραθαλάσσια χωριά τους, τα οποία παραχωρήθηκαν σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, με το πρόσχημα ενός αναμενομένου τουριστικού θαύματος που θα βοηθούσε, την κατά κυριολεξία πνιγείσα οικονομία.

Οι Χιλιανοί είχαν απολαύσει 160 χρόνια δημοκρατικής διακυβέρνησης, όταν ο Πινοσέτ με έξωθεν συνεργασία, την κατέλυσε εξοντώνοντας ασύστολα και τον δημοκράτη εκλεγμένο πρόεδρο Αλιέντε. Η χώρα σε συνέχεια περιήλθε στα ανώτατα όρια του πληθωρισμού και τότε ζητήθηκε η βοήθεια από τους τεχνοκράτες (technos) και μάλιστα από τον ίδιο τον Φρίντμαν του Σικάγο. Τα “Παιδιά” για την ανάκαμψη, ήρθαν σε μια χώρα, που η πολιτική τάξη είχε χάσει την αξιοπιστία της. Τότε εφήρμοσαν τη δική τους πειραματική θεραπεία: Τη θεραπεία Σοκ. Ιδιωτικοποίηση μεγάλου αριθμού κρατικών επιχειρήσεων, εφαρμογή νέας χρηματο-οικονομικής κερδοσκοπίας, ενίσχυση ξένων εισαγωγών, κατάργηση προστατευτικών μέτρων της εγχώριας βιομηχανίας, θεσμών, περικοπή δημόσιων δαπανών και απολύσεις· απολύσεις των πάντων με εξαίρεση το στρατό. Αλλά και το σύνθημα για να πέσει ο πληθωρισμός, οι τιμές δεν θα ανεβούν,   μα ούτε και οι μισθοί. Πρόσθετα αντικοινωνικά μέτρα προέβλεπαν την κατάργηση του παρεχομένου γάλατος για τους μαθητές στο σχολείο, αύξηση της τιμής των εισιτηρίων. Η δημόσια εκπαίδευση αντικαταστάθηκε με ιδιωτική, η φαρμακευτική περίθαλψη αφέθηκε στο προσωπικό βαλάντιο του άλλοτε ασφαλισμένου πολίτη, τα νηπιαγωγεία ακόμη και τα νεκροταφεία ιδιωτικοποιήθηκαν.

Το 1989, στην Κίνα το τρομοκρατικό σοκ από τη σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν**, έδωσε την αφορμή στο Κομμουνιστικό Κόμμα, να δείξει την αντιλαϊκή εικόνα του. Με την ηγεσία του, μαζί της και αντάμα, προηγουμένως είχε συνδιαλεχθεί επίσημα προσκεκλημένος από το Σικάγο, ο πολύς Φρίντμαν. Ο Φρίντμαν, συνεργαζόμενος με την ηγεσία του κυβερνώντος, την Κίνα, κόμματος, είχε δώσει τη συμβουλή του και είχε γίνει αποδεκτή για να θεριέψουν οι εξαγωγικές (ιδιοτελείς;) δραστηριότητες της χώρας και οι εργάτες τρομοκρατημένοι και αλυσσοδεμένοι να μη μπορούν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους.

Το 1993, ο Μπόρις Γιέλτσιν με τάνκς βομβάρδισε το Κοινοβούλιο, φυλάκισε την αντιπολίτευση και άνοιξε το δρόμο στις ιδιωτικοποιήσεις, εκποιήσεις· με άλλα λόγια στη στυγνή ολιγαρχία και σε μιά συμπορευόμενη παρακρατική εξουσία της χώρας.

Εδώ βέβαια παρατηρούμε, ότι τραυματικά γεγονότα ήσαν εκείνα που επέφεραν την εξασθένηση των αντιστάσεων της κοινωνίας. Αλλού όμως, η κοινωνική αντίσταση κάμπτεται από το φάσμα του χρέους, που έντεχνα στήνεται και διογκούται από τις ασύστολες πελατειακές κρατικές παροχές ή ενίοτε αυτή η αντίσταση εξασθενείται από το απειλητικό δίλημμα «Εμείς ή τα Τάνκς» ή με «Εμάς ή χωρίς εμάς αλλά και χωρίς ψωμί και μεροκάματο».

Το κακό άρχισε από παλιά, από τότε που έφυγε το αντίπαλο δέος με την λήξη του ψυχρού πολέμου. Όσο ο ψυχρός πόλεμος διαρκούσε και η Σοβιετική Ένωση, με τα συν και τα πλην της ήταν ισχυρή, ο καπιταλισμός έπρεπε να κερδίσει “πελάτες” προσφέροντας κίνητρα, δελεαστικά. Ο κεϊνσιανισμός με τις παρεμβάσεις του, κρατούσε τις ισορροπίες, έτσι ώστε ο καπιταλισμός να είναι ανταγωνίσιμος, αλλά και κοινωνικά σε ένα βαθμό αποδεκτός. (ήτοι προστασία εργαζομένων, συντάξεις, δημόσια φαρμακευτική κάλυψη, κρατική ιατρική περίθαλψη, κοινωνικές παροχές και διευκολύνσεις). Αυτά ήταν τα όπλα του καπιταλισμού, για να αντιμετωπιστεί η ισχυρή αριστερή ιδεολογία, αλλά και για να μπορεί να στέκεται σταθερά στα πόδια του.

Άλλωστε και το σχέδιο Μάρσαλ της μεταπολεμικής βοήθειας προς τις πληγείσες χώρες είχε θεσπιστεί, ανάμεσα σε άλλους και με αυτόν τον σκοπό· δηλαδή να αποδυναμώσει την συνεχώς αναπτυσσόμενη επαναστατική αριστερά, δημιουργώντας θυλάκους ενδιάμεσης πολιτικής ιδεολογικής κατάστασης, που σε τελική ανάλυση απώτερο στόχο είχαν την επικράτηση και μακροβίωση   του καπιταλισμού. Τώρα χωρίς το αντίπαλο δέος, χωρίς το φόβο του ισχυρού ανταγωνιστή, ο καπιταλισμός ξεσπάθωσε, ξεσαλώθηκε αποβάλλοντας και το παραμικρό κοινωνικό του ψιμύθιο και δείχνει το πραγματικό του προσωπείο: Προκαλώντας την δημιουργία “Λευκών σελίδων” των λαών, ή όπως έλεγε ο Αριστοτέλης στο “Περί Ψυχής”: «Ωσπερ εν γραμματείω ώ μηθέν ενυπάρχει εντελεχεία γεγραμμένον». Με δυό λόγια έλεγε ο Αριστοτέλης ότι για να κάνεις υποχείριό σου τον πολίτη, πρέπει προηγουμένως να του κάνεις πλύση εγκεφάλου, απολευκαντική ιδεών: Πρέπει πρώτα να τον εξουθενώσεις, να του σβήσεις την εμπιστοσύνη που τρέφει στην πολιτική του ηγεσία, να εξευτελίσεις τα ιδανικά του, τα πιστεύω του, τους θεσμούς του να τον απολευκάνεις, να τον λειώσεις και να τον αποστειρώσεις από όλα αυτά, και απογοητευμένο, ανίκανο, χωρίς τη δύναμη ούτε καν να “αγανακτήσει”, έτσι πιόνι σου άνευρο,   να τον κάνεις ό,τι θέλεις· να τον κάνεις δούλο και κτήμα σου.

Δηλαδή κάτι σαν μια “tabula rasa”. Αλλά τότε καλύτερη δεν θάταν “η Λύση”, που μας δίνει ο Μπρέχτ, “The Solution”, κατά το πρότυπο κείμενο : «Δεν θάταν πιο απλό/ Η   κυβέρνηση να διαλύσει αυτόν το λαό και να εκλέξει κάποιον άλλο;», που θα είναι βρε αδερφέ και καραγκιόζης, μα και εκ γενετής του χεριού της; Και μάλιστα εκεί πίσω από το πανί μέσα στο σκοτάδι, θα μπορούσε, να διαφεντεύει, να κινεί με τα αόρατα αιματηρά νήματά της αυτόν τον φασουλή καινούριο λαό,   κατά το δοκούν και δικό της συμφέρον; **

γιάννης κορναράκης του μάνθου

* Στο επόμενο κείμενο έρχονται οι λεπτομέρειες γι’ αυτά που συνέβησαν τότε σ’ αυτή την πλατεία.

** Πάση ομοιότης και ταύτιση προσώπων και καταστάσεων είναι τυχαία και φανταστική

Βοηθήματα

1) M. Newman: “Socialism”, Ed. Oxford University 200

2) Naomi Klein: “The Shock Doctrine”, 2007 (Στην ελλην. Έκδ. Λιβάνη )

3) H. Lefebre: “Le Marxism”, Presses Universitaires de France 2006

4) M. B. Steger: “Globalization”, 2003  

5) Β. Ραφαηλίδη: “Η Μεγάλη Περιπέτεια του Μαρξισμού”, Εκδ. 21ου

6) Ν. Μπουχάριν.: “Θεωρία ιστορικού Υλισμού”. Εκδ. Αναγνωστίδης

7) Ι. Δραγούμη: “Όσοι Ζωντανοί”, Εκδ. Πέλλα