«τόν δ᾽Ἄδωνιν (Αδωνάι, Adonai = Kύριος) οὐχ ἕτερον ἀλλά Διόνυσον εἶναι νομίζουσιν»

«Συμβαίνει να είμαι όχι Συμ-πτωματικά αλλά και Οργανικά ΕΛΛΗΝΑΣ, από την άποψη ότι κατοικώ το ίδιο ανάλλαχτο ΟμηρικΟ ΤοπΙο και ότι έχω στο αίμα μου τον ΠλΑτωνα»

(Οδ. Ελύτης, 1911 - 1996, “Εν Λευκώ” από τα μικρά Έψιλον, σελ. 205)

«Άνθρωποι που δεν κυττάζουν ποτέ πίσω προς τους προγόνους τους δεν θα κυττάξουν ποτέ μπροστά προς τους Απογόνους τους»

(Edmund Burke, 1729-1797, Ιρλανδός πολιτικός φιλόσοφος)

«Κανείς δεν μπορεί να είναι καλός Διεθνιστής, αν ταυτόχρονα δεν είναι καλός Πατριώτης»

(Μαχάτμα Γκάντι, 1868-1948, Ινδός πολιτικός ηγέτης)

«Τίποτε δεν είναι τυχαίο. Εκείνο που είναι τυχαίο, είναι πως ο Λαός που κατοικεί σήμερα στη Χώρα, που παλιά την εκατοίκησαν ΕΛΛΗΝΕΣ ονομάζονται Έλληνες»

(Δ. Λιαντίνης, 1948-1998 ΓΚΕΜΜΑ σελ. 112)

«Όταν δεν υπάρχει γύρω μας τίποτα το αληθινΟ πώς να υποψιαστούμε ότι όλα είναι ΨΕΥΤΙΚΑ»

(Δ. Λιαντίνης, 1948-1998)

Ο Πλούταρχος (50-120) από την Χαιρώνεια της Βοιωτίας είναι από τους πιο επιφανείς αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και βιογράφους. Υπήρξε ο δημοφιλέστερος κλασσικός συγγραφέας από τον 16ο αιώνα έως τις αρχές του 19ου. Ο Ρουσσώ, Ελβετός φιλόσοφος (1712-1778), διακήρυττε: «από τα λίγα βιβλία που διαβάζω κάποτε ακόμη, προτιμώ κυρίως τον Πλούταρχο, από τον οποίο και ωφελούμαι περισσότερο. Αυτόν πρωτοδιάβασα στην παιδική μου ηλικία, αυτός θα είναι και η τελευταία ανάγνωση στα γηρατειά μου». Τα βιβλία του Πλουτάρχου θαυμάζονταν τόσο για τη σοφία τους όσο και για τις πληροφορίες τους και τα χρησιμοποιούσαν επί πολλούς αιώνες ως πηγή για ανέκδοτα και ηθικά παραδείγματα. Επηρέασαν την γένεση και την εξέλιξη του Δοκιμίου, της Βιογραφίας και της Συγγραφής της Ιστορίας.

Τα Συμποσιακά Προβλήματα, είναι μια πραγματεία του Πλουτάρχου σε εννέα βιβλία. Ανήκουν στα “Ηθικά” του έργα. Τα πρώτα οκτώ περιλαμβάνουν δέκα προβλήματα το καθένα, και το ένατο δεκαπέντε. Μερικά απ’ αυτά τα προβλήματα “χάθηκαν” και σώθηκαν μόνο οι τίτλοι τους. Ο Πλούταρχος αναφέρει αναμνήσεις από θέματα που συζητήθηκαν σε διάφορα συμπόσια στη Ρώμη και στην Ελλάδα, αλλά στην πραγματικότητα είναι δικές του μελέτες πάνω στα θέματα που συζητούνταν στα συμπόσια που αποτελούσαν πηγή σημαντικών πληροφοριών. Με τον Πλούταρχο συμφωνεί και ο Βολταίρος, Γάλλος Διαφωτιστής (1694-1778).

Αποσπάσματα από το Φιλοσοφικό Λεξικό του Βολταίρου, που δημοσιεύθηκε το 1764 (εγκυκλοπαιδικό λεξικό όρων, που αγκαλιάζει τις αρχές του Διαφωτισμού και του Ορθολογισμού).

Είναι γεγονός ότι:

- το εβραϊκό έθνος ήταν μια ορδή μεταγενέστερη

- δεν εγκαταστάθηκε στην Φοινίκη, πάρα πολύ αργότερα

- περιβαλλόταν από αρχαίους λαούς

- υιοθέτησε τη γλώσσα τους

- δανείστηκε απ’ αυτούς ακόμη και το όνομα του Ισραήλ, το οποίο είναι Χαλδαϊκό σύμφωνα με τη μαρτυρία του Ιουδαίου ιστορικού Γιόσεφ Μπεν Ματθίας (ρωμαϊκά Τίτου Φλάβιου Ιώσηπου).

Όταν λοιπόν βλέπουμε ένα αρχαίο τελετουργικό, μια αρχαία αντίληψη θεμελιωμένη στην Αίγυπτο ή στην Ασία και στους Εβραίους, είναι φυσικό να υποθέσουμε ότι τούτος ο μικρός νέος λαός, αδαής, άξεστος, ενδεής τεχνών, αντέγραψε, όπως μπορούσε, προγενέστερα ακμάζοντα και φίλεργα έθνη!

Στο εικοσάτομο έργο “Ιουδαϊκή Αρχαιολογία”, ο Φλάβιος Ιώσηπος περιγράφει τη Γένεση και τη δημιουργία, προχωρεί και φτάνει ως τον πόλεμο με τη Ρώμη. Ακολουθεί πιστά τη σειρά της Αγιογραφικής αφήγησης, προσθέτοντας παραδοσιακές εξηγήσεις και εξωτερικές παρατηρήσεις.

Μερικά αποφθέγματα του Βολταίρου για την Ελλάδα:

«Στην Ελλάδα οφείλουμε το πνεύμα μας και το σύνολο των αρετών μας»

«Είθε η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ να γίνει κοινή όλων των λαών»

“Υπερασπιστείτε την ΕΛΛΑΔΑ γιατί σ’ αυτή χρωστάμε τα φώτα μας, τις Επιστήμες, τις Τέχνες και τις Αρετές μας και μη φοβηθείτε ότι θα κλονιστεί η ισορροπία της ΕΥΡΩΠΗΣ»

“ΤΙΣ Ο ΠΑΡ ΙΟΥΔΑΙΟΙΣ ΘΕΟΣ”

«SAPERE AUDE!” (= TΟΛΜΗΣΕ ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΕΙΣ!)

(Οράτιος, 65-8, Λατίνος Λυρικός Ποιητής)

«τόν δ᾽Ἄδωνιν (Αδωνάι, Adonai = Kύριος) οὐχ ἕτερον ἀλλά Διόνυσον εἶναι νομίζουσιν»

(Πλούταρχος, 50-120, Συμποσιακά Προβλήματα, 671β,8)

Θαυμάσας οὖν τὸ ἐπὶ πᾶσι ῥηθὲν ὁ Σύμμαχος «ἆρ᾽» ἔφη «σὺ τὸν πατριώτην θεόν, ὦ Λαμπρία, «εὔιον ὀρσιγύναικα μαινομέναις ἀνθέοντα τιμαῖσι Διόνυσον» ( Lyr. adesp. 131) ἐγγράφεις καὶ ὑποποιεῖς τοῖς Ἑβραίων ἀπορρήτοις; ἢ τῷ ὄντι λόγος ἔστι τις ὁ τοῦτον ἐκείνῳ τὸν αὐτὸν ἀποφαίνων;» ὁ δὲ Μοιραγένης ὑπολαβών «ἔα τοῦτον» εἶπεν· «ἐγὼ γὰρ Ἀθηναῖος ὢν ἀποκρίνομαί σοι καὶ λέγω μηδέν᾽ ἄλλον εἶναι· καὶ τὰ μὲν πολλὰ τῶν εἰς τοῦτο τεκμηρίων μόνοις ἐστὶ ῥητὰ καὶ διδακτὰ τοῖς μυουμένοις παρ᾽ ἡμῖν εἰς τὴν τριετηρικὴν παντέλειαν· ἃ δὲ λόγῳ διελθεῖν οὐ κεκώλυται πρὸς φίλους ἄνδρας, ἄλλως τε καὶ παρ᾽ οἶνον ἐπὶ τοῖς τοῦ θεοῦ δώροις, ἂν οὗτοι κελεύωσι, λέγειν ἕτοιμος.» Πάντων οὖν κελευόντων καὶ δεομένων «πρῶτον μέν» ἔφη «τῆς μεγίστης καὶ τελειοτάτης ἑορτῆς παρ᾽ αὐτοῖς ὁ καιρός ἐστιν καὶ ὁ τρόπος Διονύσῳ προσήκων. τὴν γὰρ λεγομένην νηστείαν ἀκμάζοντι τρυγητῷ τρα­- πέζας τε προτίθενται παντοδαπῆς ὀπώρας ὑπὸ σκηναῖς καὶ καλιάσιν ἐκ κλημάτων μάλιστα καὶ κιττοῦ διαπεπλεγμέναις· καὶ τὴν προτέραν τῆς ἑορτῆς σκηνὴν ὀνομάζουσιν. ὀλίγαις δ᾽ ὕστερον ἡμέραις ἄλλην ἑορτήν, οὐκ (…) ἂν δι᾽ αἰνιγμάτων ἀλλ᾽ ἄντικρυς Βάκχου καλουμένην, τελοῦσιν. ἔστι δὲ καὶ κραδηφορία τις ἑορτὴ καὶ θυρσοφορία παρ᾽ αὐτοῖς, ἐν ᾗ θύρσους ἔχοντες εἰς τὸ ἱερὸν εἰσίασιν· εἰσελθόντες δ᾽ ὅ τι δρῶσιν, οὐκ ἴσμεν, εἰκὸς δὲ βακχείαν εἶναι τὰ ποιούμενα· καὶ γὰρ σάλπιγξι μικραῖς, ὥσπερ Ἀργεῖοι τοῖς Διονυσίοις, ἀνακαλούμενοι τὸν θεὸν χρῶνται, καὶ κιθαρίζοντες ἕτεροι προΐασιν, οὓς αὐτοὶ Λευίτας προσονομάζουσιν, εἴτε παρὰ τὸν Λύσιον εἴτε μᾶλλον παρὰ τὸν Εὔιον τῆς ἐπικλήσεως γεγενημένης.

   (Βλ., Πλούταρχος «Συμποσιακῶν» 671.C.4 – 672.C.4)

Απορώντας με αυτό που ελέχθη στο τέλος, ο Σύμμαχος είπε: «Επομένως, Λαμπρία, τον συμπατριώτη σου Θεό, τον Διόνυσο τον Εύιον, που ξεσηκώνει τις γυναίκες και δέχεται τις τιμές που του αποδίδουν μέσα στη μανία τους, τον πολιτογραφείς και τον εισάγεις κρυφά στα απόρρητα δόγματα των Εβραίων; Ή μήπως υπάρχει όντως κάποια παράδοση που τον ταυτίζει μ’ εκείνον;».

Ο Μοιραγένης όμως πήρε τον λόγο και είπε: «Άφησέ τον Λαμπρία, διότι εγώ, που είμαι Αθηναίος σου απαντώ και σου λέω πως δεν είναι διαφορετικός.

Τα περισσότερα τεκμήρια για το θέμα αυτό είναι ρητά και διδάσκονται μόνο σε όσους μυούνται στα μέρη μας στην Τριετηρική Παντέλεια, ενώ όσα δεν απαγορεύεται να εκθέσει κανείς σε φίλους τη στιγμή μάλιστα που βρισκόμαστε μπροστά στον οίνο και τα δώρα του Θεού, αν αυτοί μου το ζητήσουν, είμαι ἕτοιμος να σοῦ τὰ πω».

Καθώς ὅόλοι τον καλούσαν και τον παρακαλούσαν να μιλήσει, είπε: «Πρώτα απ’ όλα ο καιρός (εποχή) και ο τρόπος της μεγίστης καὶ τελειοτάτης ἑορτής τους, ταιριάζει στον Διόνυσο. Πράγματι, όταν τηρούν τη λεγόμενη νηστεία, πάνω στην κορύφωση του τρύγου, στρώνουν τραπέζια με κάθε είδους φρούτα κάτω από σκηνές και καλύβες πλεγμένες κυρίως από κλήματα και κισσό. Εξ άλλου, την πρώτη ημέρα της εορτής ονομάζουν σκηνή.

Λίγες μέρες αργότερα εορτάζουν ἄλλην εορτήν, που δέν την ονομάζουν (…) με αινίγματα αλλά την αποκαλούν ξεκάθαρα ”του Βάκχου”».

Υπάρχει επίσης σ’ αυτούς και εορτή που γίνεται λιτανεία με κλαδιά και θύρσους, κατά την οποία κρατώντας θύρσους, εισέρχονται στο ιερό. Αφού εισέλθουν δεν ξέρουμε τί κάνουν, κατά πάσα πιθανότητα όμως τα όσα γίνονται είναι βακχικά: και σάλπιγγες μικρές χρησιμοποιούν γιαὰ ναὰ καλέσουν τον Θεό, όπως ακριβώς οἱ Ἀργείοι στα Διονύσια, και άλλοι προχωρούν μπροστά παίζοντας κιθάρα, τους οποίους τους αποκαλούν Λευίτες, καιὶ το όνομα προέρχεται είτε από το “Λύσιος” ἡή πιο πιθανό, ἀαπό τοὸ “Εύιος”».

* Πλουταρχίζω = μιμούμαι τον Πλούταρχο, ασπάζομαι τις ιδέες του.

* Τυπο-κρατία = υπερβολική προσκόλληση στους εξωτερικούς τύπους και αδιαφορία για την ουσία, συμβατικότητα, τυποποίηση, φορμαλισμός.

Πέτρος Ιωαννίδης

Καθηγητής φιλόλογος στο 2ο ΓΕΛ Βούλας

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ