Άρθρα Κώστα Βενετσάνου

• εκλογές
• δημοκρατία
• πολιτικά κόμματα
• πολιτική

«Τα εκλογικά συστήματα, πλην της απλής αναλογικής, αποτελούν τον πιο εξειδικευμένο μηχανισμό χειραγώγης της πολιτικής» G. Sartori

Την περασμένη Τετάρτη 15/1/20, άρχισε να συζητιέται στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής το “νέο” εκλογικό σύστημα! Ας συνεισφέρουμε λοιπόν κι εμείς.

Και πρωτίστως, τί είναι «εκλογικό σύστημα»

Για να γνωρίζουμε, «για τί πράγμα μιλάμε», να δώσουμε έναν ορισμό. Κατ’ αρχήν τί πάει να πει «σύστημα»: Για την περίπτωσή μας, σύστημα είναι ο τρόπος διενέργειας των εκλογών, για την ανάδειξη των αντιπροσώπων του Έθνους, και της κατανομής των βουλευτικών εδρών.

Και επειδή ο ίδιος ορισμός περίπου δίνεται από τα λεξικά, και για το μαγείρεμα («ο τρόπος Παρασκευής» του φαγητού) συνειρμικά οδηγούμεθα στον επίτιτλο: Εκλογομαγείρεμα!

Η μελέτη της ιστορίας των ελληνικών τουλάχιστον εκλογικών συστημάτων οδηγεί αβίαστα σε δύο συμπεράσματα: πρώτον ότι εμπεριέχουν σκοπιμότητα οφελιμιστική για την επικρατούσα παράταξη και

Δεύτερον, ότι το απατηλό¹ εκλογικό σύστημα, μερικές φορές μεταβάλλεται σε μπούμερανγκ (αυτεπίστροφο) γιατί ο λαός ξέρει ενίοτε να τιμωρεί αυτούς που πάνε να τον κλέψουν. Γιατί περί κλοπής της βουλήσεως πρόκειται και μάλιστα συνδυασμένης με απάτη.

Ας βάλουμε τα πράγματα με τη σειρά:

Κατ’ αρχήν, γιατί διενεργούμε «εκλογές;» Γιατί στο σύστημα της έμμεσης δημοκρατίας, που έχουμε(;) δεν είναι δυνατόν να συρρέουν «επί ταυτώ» εκατομμύρια πολίτες – «μετέχοντες κρίσεως και αρχής», κατά τον Αριστοτέλη – να συζητούν και να συναποφασίζουν, να νομοθετούν και να ενεργούν, να κρίνουν και να πράττουν, όπως συμβαίνει στην άμεση δημοκρατία. Για το λόγο αυτό εκλέγουν εκπροσώπους τους, που διακρίνονται υποτίθεται για την αρετή τους(;) τις ειδικές γνώσεις τους και τις ικανότητές τους! Κι όχι, βέβαια, γιατί είναι «καλά παιδιά», «δικά μας παιδιά», «όμορφοι, ψηλοί με παρουσιαστικό, εύγλωττοι», γιατί είναι χαμογελαστοί και μας χτυπάνε φιλικά την πλάτη, και άλλα τέτοια φαιδρά, απατηλά και επιζήμια.

Ιδεατά επομένως, εκλεγμένοι εκπρόσωποι είναι εκείνοι που αποτελούν τη συνισταμένη των προτιμήσεων των περισσοτέρων πολιτών. Για παράδειγμα εάν έχουμε δέκα εκατομμύρια πολίτες και έχουμε αποφασίσει να τους αντιπροσωπεύουν 500 βουλευτές, μαθηματικά, οι πρώτοι που θα πάρουν 20.000 σταυρούς και πάνω, θα είναι οι εκπρόσωποι. Αυτή είναι η γνήσια αναλογική και η έντιμη.

Εδώ, αρχίζει το «μαγείρεμα» του συστήματος. Πρώτα δημιουργεί τα κόμματα, που υποτίθεται ότι εκφράζουν κοινωνικές ιδεολογίες και παλεύουν για την ικανοποίηση και διασφάλιση των επιδιώξεων και των συμφερόντων της κοινωνικής τάξης που εκπροσωπούν.

Εξ υποθέσεως πάντα και αυτό. Γιατί σήμερα δεν υπάρχουν «τάξεις», αλλά κοινωνική διαστρωμάτωση. Μεγάλο θέμα αυτό, αλλά το αφήνω στην άκρη γιατί θα υπερκαλύψει το θέμα μας, που είναι η ...μαγειρική! (η εκλογική για να μη ξεχνιόμαστε). Όπως αφήνω και το θέμα των κομμάτων, που δεν είναι αυτά που λέει ο ορισμός τους.

Τί κάνουν λοιπόν τα «κόμματα;» Κάνουν πιο «έμμεση» την υποτιθέμενη έμμεση και αντιπροσωπευτική δημοκρατία!; Πώς γίνεται αυτό; Το έχετε αντιληφθεί φαντάζομαι, αλλά το έχετε αποδεχθεί και ορισμένοι μάλιστα φανατικά. Περίπου σαν «ομάδα» μας. Χουλιγκάνικα!

Τα κόμματα είναι τα Super market της πολιτικής. «Διαλέγουν πριν από μας, για μας», ποιους θα βάλουν στα ψηφοδέλτιά τους. Κι απ’ αυτούς τους λίγους που έχουν επιλέξει – και οι οποίοι αισθάνονται υποχρεωμένοι στο κόμμα, στα «όργανα» και ιδιαίτερα στον «αρχηγό», κυρίως στα λεγόμενα «μεγάλα» κόμματα «εξουσίας» - κι απ’ αυτούς λοιπόν που έχει επιλέξει ο «αρχηγός» καλούμαστε να διαλέξουμε εμείς. Εμείς οι...κυρίαρχοι! Εμείς, που απερίσκεπτα επιλέγουμε, συνήθως, τους πλέον προβεβλημένους – και διαπλεκόμενους συχνά με τ’ αφεντικά των καναλιών και τα “boys”, τους «μεγαλοδημοσιογράφους», προβεβλημένοι κι αυτοί μέσω των παραμορφωτικών τηλεοπτικών οθονών.

Κι αφού γίνονται όλα αυτά και άλλα που εφευρίσκουν ένα σωρό επαγγελματίες του είδους, επικοινωνιολόγοι, κοινωνιολόγοι, κοινωνικοί ψυχολόγοι, μυστικές υπηρεσίες, σπόνσορες, επί αντικαταβολή βεβαίως - βεβαίως και άλλοι, εφευρίσκονται ή ανακαλύπτονται και εφαρμόζονται, με τις αναγκαίες προσαρμογές τα πλέον ωφέλημα κι επικερδή εκλογικά συστήματα για το κυρίαρχο - κόμμα και τις αφανείς ή ημιδιαφανείς «κινούσες χείρες» και τους αόρατους εγκεφάλους.

Βέβαια για τις εκάστοτε επιλογές και κατασκευές εκλογικών συστημάτων, προβάλλονται λογικοφανείς λίγο – πολύ λόγοι: Η οικονομία, «εθνικοί» λόγοι, ο «κομμουνιστικός κίνδυνος» παλαιότερα, (τώρα που δεν είναι κίνδυνος, είναι σεβαστός) και βέβαια η... καθαγιασμένη και ιδιαιτέρως αναδεικνυόμενη «κυβερνητική σταθερότητα!»

Βέεεεβαια! Ποιος δεν θέλει την καλοβολεμένη μονιμότητα; Μονιμότητα στη λαφυραγώγηση της εξουσίας. Μονιμότητα στις πρώτες επιλογές των εκπάγλου καλλονής Χρυσηίδων και Βρισηίδων; (Ξαναδιαβάστε την Ιλιάδα· είναι λίαν διδακτική).

Χονδρικά τα εκλογικά συστήματα είναι δύο:

– Η (απλή) Αναλογική και

– το πλειοψηφικό

Στην αναλογική τα πράγματα γίνονται όπως το ανέφερα παραπάνω, μαθηματικά: Ανάλογα με το ποσοστό ψήφων που θα πάρει ένα κόμμα, εκλέγει και αριθμό εδρών στο Κοινοβούλιο. Αν πάρει δηλαδή 40% των εγκύρως ψηφισάντων (όπως τον Ιούλιο, η Ν.Δ.), θα πάρει και το 40% των εδρών. Δηλαδή 120 έδρες κι όχι 158! Κι αν πάρει 0,40 (όσο η ΛΑ.Ε.), θα λάβει μία έδρα. Η Κωνσταντοπούλου θα έπαιρνε 4-5 έδρες. Στην αναλογική εξασφαλίζεται η ισότητα της ψήφου. Απολύτως αναγκαία για την ύπαρξη πραγματικής και όχι φαινομενικής δημοκρατίας.

Στο πλειοψηφικό, συνήθως κατά περιφέρεια, γίνεται η μεγάλη «σφαγή». Μια ψήφο να ΄χει παραπάνω ένα κόμμα, τα παίρνει όλα! Κι εκεί να δεις τι γίνεται μετά... Μπορούν να μετατραπούν σε απείθαρχους “ταραξίες” όλοι οι πολίτες που έπεσαν θύματα της κλοπής της ψήφου τους.

Γι’ αυτό, το πολιτικό σύστημα, χρησιμοποιεί διάφορες «ανακουφιστικές βαλβίδες» απάτης:

– Ενισχυμένη «αναλογική»

– Στενο-ευρείες περιφέρειες

– μπόνους

– Μεικτά συστήματα (όπως το ισχύον και το προτεινόμενο. 250 έδρες με σχεδόν αναλογική, αφού πιάσεις το 3% και 50 βουλευτές ως μπόνους!), από τις κλεμένες ψήφους.

l 3%, ως δικαίωμα εκλογής εκπροσώπων στη Βουλή (ο Ερντογάν το έχει 10%, για να μη μπουν οι Κούρδοι στη Βουλή. Οι Κούρδοι όμως το ξεπέρασαν και μπήκαν). Κι εδώ, στο ποσοστό βάσης στη Βουλή, γίνεται η μεγάλη κλοπή· στις εκλογές π.χ. του Ιανουαρίου 2015 τα κόμματα που πήραν κάτω από 3% (2,47 – 1,79 κλπ.) και έμειναν εκτός Βουλής, εκπροσωπούσαν το 8,3% δηλαδή 25 βουλευτικές έδρες τις οποίες υπεξαίρεσαν “νόμιμα” τα πρώτα κυρίως κόμματα και ο ΣΥΡΙΖΑ με το μπόνους των 50 εδρών, με τις οποίες και κυβέρνησε τη χώρα. Το εκλογικό σύστημα δεν το είχε φτιάξει ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά το ΠΑΣΟΚ με τον Σκανδαλίδη το 2003 και η Ν.Δ. με τον Καραμανλή και τον Παυλόπουλο, το 2008! Να τα μπούμερανγκ.

Κι αν πράγματι το πρόβλημα που επιδιώκεις να λύσεις είναι η κυβερνησιμότητα, μπορείς να την επιτύχεις με προγραμματικές συγκλίσεις με συγγενή ή όχι κόμματα και σε τελική ανάλυση - πράγμα που δεν έχει ακουστεί, τουλάχιστον ευδιάκριτα, με κυβερνήσεις μειοψηφίας. Δηλαδή σχετικής πλειοψηφίας· κάτω από 151 βουλευτές.

Σύνηθες φαινόμενο, χωρίς να δημιουργείται πρόβλημα διακυβέρνησης. Πέρυσι τέτοιον καιρό, στην Ε.Ε., π.χ. υπήρχαν δώδεκα χώρες μεταξύ των οποίων το Βέλγιο, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Δανία κ.ά. με παρόμολιες κυβερνήσεις².

Ας επιστρέψουμε όμως στο... αυτεπίστροφο· (μπούμπερανγκ).

Το μεγάλο μπούμερανγκ, που το ευχαριστήθηκε η ψυχή μου, ήταν το 1958 όταν ο Κων/νος Καραμανλής σε συνεννόηση με τα «εθνικόφρονα» κεντρώα κόμματα, που έχουν μεταβληθεί εσχάτως σε ...Ευρώφρονα και καθ’ υπόδειξη των Αμερικανών, έφτιαξε ένα εκλογικό σύστημα που ενίσχυε το πρώτο και δεύτερο κόμμα, με σκοπό να «θάψουν» εκλογικά την ανερχόμενη ΕΔΑ (με κύριο συντελεστή το παράνομο τότε ΚΚΕ)! Ο λαός όμως τους τιμώρησε· η ΕΔΑ έπιασε ένα 24,42%, βγήκε δεύτερο κόμμα και αξιωματική αντιπολίτευση με 79 έδρες και “θάφτηκε” ο κεντρώος Σοφ. Βενιζέλος που ήρθε τρίτος με 20,67% και 36 έδρες.

Οι “δυτικοί” πάθανε ταράκουλο! Η CIA θορυβήθηκε! Κομμουνιστικός κίνδυνος! Πω, πω! Η δημοκρατία κινδύνευε από τους «κομμουνιστάς»! Κι έκαναν εκλογές «βίας και νοθείας» το 1961, δολοφόνησαν τον Γρ. Λαμπράκη, ανετράπη ο Κων. Καραμανλής και ο Γ. Παπανδρέου για να καταλυθεί, εν τέλει – η δημοκρατία όχι από τους κομμουνιστάς, αλλά από τους εθνικόφρονας Συνταγματάρχας της δεξιάς! Ντριιιιιιν.

Κυβερνητική σταθερότητα εξασφαλίζεται μόνο όταν υπάρχει αντιστοιχία νομοθετικής και κυβερνητικής πολιτικής δράσης, προς το λαϊκό αίσθημα. Άλλως, επέρχεται αναπόφευκτα κρίση αντιπροσώπευσης, κρίση αποδοχής ή έστω ανοχής, κρίση συμμετοχής, κρίση δημοκρατίας!