Σε περασμένο άρθρο μου είχα αναφερθεί στην επίδραση που είχε το αρχαίο ελληνικό πνεύμα  στην ανάπτυξη των λατινικών και γενικότερα ρωμαϊκών γραμμάτων, και στην ιστορική διαδρομή τους σαν όχημα και εφαλτήριο για την περαιτέρω  Δυτική γνώση. Αυτό οι Ρωμαίοι λόγιοι δεν το αρνήθηκαν ποτέ.

Ο φίλος  και σεβαστός επίτιμος Λυκειάρχης, Τριαντάφυλλος Γιατίλης,  δάσκαλος και μέντορας πολλών επωνύμων της περιοχής μας, ακόμα και του πολιτικού αρθρογράφου της “Εβδόμης” Κώστα Βενετσάνου, μου υπενθύμισε σε μια από τις συχνές ανταλλαγές πνευματικών απόψεων που είχαμε,  τη σχετική ρήση του Ορατίου. «Graecia capta,  coepit  ferrum victorem et artes intulit aggresti Latio» το οποίο ερμηνεύεται  ότι «η Ελλάς καταληφθείσα, κατέκτησε τον σκληρό νικητή και τις τέχνες εισήγαγε στο αγροίκο Λάτιο».

Η Ελλάδα λοιπόν αυτή η "ειδωλολατρική” έφερε τον πολιτισμό και τις τέχνες στην απολίτιστη και μετέπειτα “χριστιανική” Ευρώπη.

Το ερώτημα και η απορία που αναγκαστικά έρχεται στο νου μου είναι: «επί τέλους εμείς τι πήραμε ή καλύτερα η χριστιανική Ευρώπη τι μας έδωσε και  τι μας έφερε;»

Αφορμή για το σημερινό άρθρο, αποτέλεσε η γνώση που πήρα διαβάζοντας  το ιστορικό μυθιστόρημα του Σπυρίδωνα Ζαμπέλιου   «“Κρητικοί γάμοι”, ανέκδοτον επεισόδιον της Κρητικής Ιστορίας των Βενετών του  1570».

Ο Ζαμπέλιος γεννήθηκε το 1811 στη Λευκάδα και  είναι ιδιαίτερα γνωστός στους ιστορικούς κύκλους  για τα βιβλία του που αναφέρονται στο Βυζάντιο.  Το “Κρητικοί Γάμοι” είναι εμπνευσμένο από την Επανάσταση της βενετοκρατούμενης Μεγαλονήσου,  που έγινε το 1570,  με  επικεφαλής τον  Κρητικό Γεώργιο Καντανολέο. Ο Πέτρος, γυιός του αρχηγού της επανάστασης και η Σοφία, κόρη του  Δα Μολίνο,  άρχοντα βενετικής καταγωγής και παντρεμένου με γυναίκα Κρητικιά  από τη γενιά  των Σκορδύλιδων, αγαπιούνται και θέλουν να έλθουν σε γάμο. Ο γάμος δεν είναι αρεστός στον  Δα Μολίνο, γιατί  ο “εβδομηκοντούτης” την ηλικίαν πατέρας  Καντανολέο με τους δυό γυιούς του, είναι ο τύπος του αγέρωχου γενναίου Κρητικού επαναστάτη, με «πολιάν επιδεικτικήν γενειάδα και αστεργές το βλέμμα, μειδίαμα σπάνιον και παροδικόν, θύμιζε θαυμαστόν τύπον Σπαρτιάτου, δεμένου με τις παραδόσεις του Γένους και της Ορθοδοξίας, που ποτέ  δεν συνταυτίστηκε και δεν υπέκυψε στους καθολικούς χριστιανούς Βενετούς». Ήταν  γνωστό τοις πάσι ότι ο Καντανολέο  ποτέ δεν έπαυσε να οργανώνει την  Ανάσταση του Γένους. Ο  Δα Μολίνο είδε αλλοιώς τον γάμο. Τον είδε σαν εκ θεού ευκαιρία να απαλλαγεί μια για πάντα από τους επαναστάτες.  Έτσι την ημέρα του  γάμου, που γίνεται κατά τα πατροπαράδοτα έθιμα με γλέντι και χορούς, θέτει σε εκτέλεση το υποχθόνιο σχέδιό του: Δηλητηριάζει με φάρμακο τα φαγητά των Κρητικών προσκεκλημένων και τους ναρκώνει.  Έτσι οι Βενετοί εύκολα  επιτίθενται στους ευάλωτους τώρα αντιπάλους. Γίνεται σκληρή μάχη και η Σοφία Δα Μολίνο αηδιασμένη με τα καμώματα του πατέρα της, πολεμά στο πλευρό του συζύγου της. Αίφνης  ανατινάσσεται ο πύργος του Μολίνο, όπου γινόταν και το γλέντι του γάμου. Οι Βενετοί συλλαμβάνουν  τους τραυματισμένους επιζώντες Κρητικούς, ανάμεσά τους και τον Πέτρο, ενώ η Σοφία είναι νεκρή πλακωμένη κάτω από τα ερείπια του Πύργου της.

Ο Ζαμπέλιος βρίσκει εδώ την ευκαιρία να μας διδάξει τον πόθο του Κρητικού για ελευθερία, τη σημασία  της ενότητας του Γένους και της θυσίας και τον νόημα του αγνού έρωτα.

Συνάμα όμως, μας δίνει και την κοινωνική σύνθεση της βενετοκρατούμενης κοινωνίας της Κρήτης και ιδιαίτερα εκείνης των Χανίων,  με τα γνωστά σκάνδαλα, τις  καταχρήσεις και όλη τη σκληρή πραγματικότητα με την  κακοδιοίκηση των Βενετών, αλλά και τα οργανωμένα βασανιστήρια που ηρέσκοντο να ασκούν στον υπόδουλο πληθυσμό χωρίς  ιδιαίτερο λόγο.

Και εδώ επανέρχομαι και στέκομαι στο ερώτημα που αναφέρεται  στον πολιτισμό, που μας έφερε η Δύση, η ‘’χριστιανική’’   διοίκησή  τους και ιδιαίτερα στην Κρήτη  ‘’την αποικίαν του βασιλείου τους’’ όπως την αποκαλούσαν, η οποία ζούσε κατω ‘’από της αστυνομίας τους περιπτυγμούς’’.

Στο Χάνδακα ή Μεγάλο Κάστρο ή Ηράκλειο, ήταν το ‘’παλάτιον  του αντιβασιλέως’’, όπου κατοικούσαν οι κατά καιρούς Βενετοί δούκες και πρίγκηπες της Κρήτης. Στα σκοτάδια  των υπογείων του, τα καλούμενα “πηγάδια”,  στα “αόματα” αυτά δωμάτια, ήσαν οι χώροι των  βασανιστηρίων,  τα ανακριτικά γραφεία, οι θάλαμοι  με τις αλυσίδες τα φίμωτρα, τον Φάλαγκα, το ιππάριο με τους σταυρούς  διακτίνισης, τα εργαλεία στρέβλωσης των άκρων, Εκεί ζούσαν και οι  έμπειροι  τεχνίτες, ανόσιοι βασανιστές  “εγχύσεως ρευστού καυστού μολύβδου” στα σώματα των ανακρινομένων και «εμπύξεως ξυλίνων ήλων διατόρων εμβεβαπτισμένων εις πίσσαν ανάμεσον ριζωνυχίας και σαρκός των δύο μεγάλων δακτύλων των ποδών. Της καυσίμου ύλης αφθείσης, ο  οβελίσκος εβασάνιζε το θύμα διττώς». Εκεί και η “Τεθλιμμένη Παναγία” η  Madre Dolorosa: Ένα άγαλμα “χαλκότευκτο χάριν ψυχαγωγίας τεθέντος”. «Εκεί ο υπόδικος αθώος ή ένοχος βλέπων την Θεοτόκον  ανοίγουσαν τας αγκάλας ερίπτετο απηλπίσμένος εντός αυτών, ως εις έσχατον καταφύγιον. Αλλά τότε η ελεήμων μήτηρ του Ιησού συνέκλειεν αίφνης τους βραχίονας κατάμεστους έσωθεν κέντρων και περονών», υπο τους γέλωτας των βασανιστών Βενετών.

Δεν θα ήθελα να επεκταθώ τόσο στην περιγραφική ανάλυση των αναφερομένων βασανιστηρών, που χαριέντως ονομάζοντο “προκαταρκτικά” εφ΄όσον ο βασανιζόμενος ήθελεν επιζήσει.

Αλλά έπρεπε να καταδείξει ο καθείς εξ ημών και υμών το επίπεδό του.

Ναι κύριοι της Ευρώπης, μας δώσατε  “δάνειον” πνεύμα αλλά μας διδάξατε και την υποταγή του χριστιανισμού στις ανόσιες πράξεις σας: τις  Σταυροφορίες  των επιφανών “αλητών” σας,  τα βασανιστήριά σας, τις σκοταδιστικές θέσεις της Ιεράς Εξέτασης. Ακόμη τα κατακτητικά  καμώματά σας στη Νότια Αμερική, τα κρεματόρια του Αουσβιτς και ων ουκ έστιν αριθμός και τέλος. Είτε το θέλετε είτε όχι, οι πράξεις δηλούν ότι “αυτοί είσαστε και αυτοί είμαστε”.

Και τώρα η Madre Dolorosa του Δ.Ν.Τ., η δική σας σε εμάς προσφορά αναγνώρισης. Όχι βέβαια γιατί δεν το αξίζομε,  γιατί δήθεν εμείς είμαστε  οι καλύτεροι. Αλλά όπως και να έχει το πράγμα δεν είμαστε σαν και σας. Και σε τελική ανάλυση «ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω». Για εμάς και για το δίκαιο χάλι μας ας κρατήσω αυτό του Ζαμπέλιου ότι: «Τα δημοκρατικά πολιτεύματα αναγορεύονται τοσούτω προχειρότερον όσω επιλείπουσι την πολιτείαν οι πολίται».

―――――――

Βοηθήματα

1) Σπ. Ζαμπέλιου ‘’Κρητικοί Γάμοι ‘’Εκδ. Ιδρ. Ουράνη 1989

2) Θ. Δετοράκη ‘’Ιστορία της Κρήτης 1990