Διάβασα τελευταία τα ‘’Καπάκια’’ του Κωστή Παπαδογιώργη. Ομολογώ ότι άργησα αρκετά, δεδομένου ότι το βιβλίο έχει κυκλοφορήσει από το 2003, στην πρώτη του έκδοση. Ιστορικά επιμελώς ενημερωμένο πόνημα, έρχεται σαν απαραίτητο συμπλήρωμα γνώσης και αναφοράς, για κάθε ενδιαφερόμενο μελετητή....

Πίλος ή  σαρίκι; Ιδού το πρόβλημα


Διάβασα τελευταία τα ‘’Καπάκια’’ του Κωστή Παπαδογιώργη. Ομολογώ ότι άργησα αρκετά, δεδομένου ότι το βιβλίο έχει κυκλοφορήσει από το 2003, στην πρώτη του έκδοση. Ιστορικά επιμελώς ενημερωμένο πόνημα, έρχεται σαν απαραίτητο συμπλήρωμα γνώσης και αναφοράς, για κάθε ενδιαφερόμενο μελετητή. Εκεί βρήκα ότι την εποχή της τουρκοκρατίας η έγχρωμη ή αλλιώς χρωματιστή ενδυμασία και φορεσιά ήταν απαγορευμένη στους υπόδουλους. Λέγοντας φορεσιά εννοούμε ρούχα και παπούτσια, στολίδια πάσης λογής και είδους, που να έχουν χτυπητό χρώμα· ιδιαίτερα το κόκκινο.

Στα ‘’κόκκινα’’, ακόμη και στα παπούτσια, μόνο οι Τούρκοι είχαν το δικαίωμα να είναι ντυμένοι. Οι ραγιάδες όχι! “Ραγιάδες” ονομάζονταν, αυτοί που ήταν υποχρεωμένοι από τον νόμο να προσκυνούν.

Πράσινα παπούτσια, κατ΄ εξαίρεση επιτρέπονταν, στους στενά ‘’συνεργαζόμενους’’ με την Πύλη, όπως σε κάποιους Φαναριώτες, αλλά και άλλους σχετικούς. Πιο συγκεκριμένα, σε ξενόγλωσσους σπουδαγμένους - γόνους πολύγλωσσους  Φαναριωτών, - είχε δοθεί με φιρμάνι το δικαίωμα να τρέφουν ακόμα και την απαγορευμένη, για τους ραγιάδες γενειάδα, να ιππεύουν με συνοδεία τεσσάρων ακολούθων, να φέρουν σκούφο με γούνα αλλά προπαντός να φορούν πράσινα παπούτσια.

Οι πρώτοι λόγοι, που ανάγκασαν τον άνθρωπο να βάλει ένα ρούχο επάνω του και να φορέσει ένα αυτοσχέδιο υποτυπώδες υπόδημα ήσαν απλά πρακτικοί κάποιας προστασίας από αντίξοες συνθήκες.

Εδώ, ακολούθησε και η πρώτη μίμηση της φύσης από την μεριά του άνδρα, με τον ιδιαίτερο (διάβαζε υστερόβουλο) στολισμό του για την προσέλκυση του ετέρου φύλου.

Στην ομαδική συμβίωση, υπάρχει η εμφανής από τη φύση σωματότροπος διάκριση και ο διακριτός εκ των φυσικών και επικτήτων ιδιοτήτων ρόλος.

Έτσι το ντύσιμο, έδωσε την τεκμηριωμένη προς τα έξω απόδειξη της ταξικής ομαδοποίησης και ατομικής υπεροχής με την εικόνα: Πατρίκιοι  και Πληβείοι. Κοντά και οι Δουλοπάροικοι.

Στην ανθρώπινη κοινωνία, δεν έχεις πολλούς δρόμους να διαλέξεις. Ο Μακιαβέλλι λέει, πως οι δρόμοι επιλογής είναι δύο: ή να εξουσιάζεις ή να σε εξουσιάζουν. Για να εξουσιάσεις, πρέπει να δείξεις πραγματικά ότι είσαι ‘’Κάποιος’’ σημαντικός ή εξαπατώντας τους αφελείς, να παίξεις το ρόλο του ‘’Κάποιου’’. Έτσι ντυνόμαστε διαφορετικά παρουσιάζοντας ένα πραγματικό ή ψεύτικο φαινότυπο στον περίγυρό μας, ακολουθώντας ένα προγραμματισμένο σχέδιο και σκοπό. Δείχνομε ότι εμείς είμαστε ‘’από τους από πάνω’’.

Έτσι η φορεσιά, έγινε και εργαλείο εξουσίας.

Ιερατείο και στρατιωτικοί, στολίστηκαν χολιγουντιανά. Το χριστιανικό ιερατείο, εγκατέλειψε το κόσμιο ταπεινό τελετουργικό ένδυμα των πρώτων μεταχριστιανικών χρόνων, φθονήσαν την εξουσιαστική πολυποίκιλτο τήβενο, του βυζαντινού εξουσιαστή και οι στρατιωτικοί φορτώθηκαν “λιλιά” και σειρίτια. Σαφώς και δεν αναφερόμαστε στις περγαμηνές και παράσημα βράβευσης, των υπέρ πατρίδος αγώνων αλλά σε εκείνους που η κομματική τους δράση μας καπελώνει καθημερινά.

Ορα τους ένστολους των στρατοκρατικών καθεστώτων.

Οι πολιτικοί δεν μπορούσαν να μείνουν πίσω και πραγματικά δεν υστέρησαν, αλλά με άλλο τρόπο πονηρό τόνισαν την διακριτική ιδαιτερότητά τους.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, εξόχως όντως μορφωμένη πολιτική προσωπικότητα, όσο ζούσε στην Γενεύη και στην Πίζα, φορούσε ανατολίτικη φορεσιά και ανατολίτικο τουρμπάνι στο κεφάλι. ‘’Τουρμπανοφόρος’’ σκωπτικά εκαλείτο “εις τας Ευρώπας”. Όταν ήρθε στην επαναστατημένη φτωχή Ελλάδα, του ΄21, έσπευσε να βάλει τα ‘’φράγκικα’’.

Απαρνήθηκε τη φουστανέλα, έβαλε και ‘’ομματογυάλια’’ που εντυπωσίαζαν γιατί ήταν πρωτόγνωρα. Είχε όπως είπαμε το εχέγγυα του βάρους της μόρφωσής του. Αλλά ποιός το ήξερε. Ο καθένας γνωρίζει ό,τι βλέπει.

Όταν λοιπόν έφτασε στο Μεσολόγγι, στο άγνωστο του μέχρι τότε Μεσολόγγι, εντυπωσιάστηκαν αντικρύζοντας τον, οι πρόκριτοι.

Θαύμαζαν τον νεοφερμένο ξένο με τα φράγκικα, τη φανταχτερή συνοδεία του με τους ασπριδερούς Ευρωπαίους αξιωματικούς χωμένους στις λαμπρές στολές τους.

Να όμως και η άλλη εικόνα στη χρησιμότητα της φορεσιάς. Οι κοτζαμπάσηδες του Μοριά, μόλις κηρύχτηκε η επανάσταση, σκιάχτηκαν. “Θα μας φάνε”, είπανε μεταξύ τους. «Να κρυφτούμε» είπανε άλλοι. Έβγαλαν λοιπόν αμέσως τις μπασταρδεμένες ασιάτικες φορεσιές τους με τα πολυτελή γουναρικά και βάλανε “τσαρούχια και τραγόκαπα”, γράφει ο Κανέλλος Δεληγιάννης, στα απομνημονεύματά του.

Το πράγμα μερικές φορές γινότανε και κωμικό. Όταν ο Δήμος Αντωνίου, κατηχητής της Φιλικής Εταιρείας έφτασε στο Μενίδι για μύηση, με ρούχα Ευρωπαϊκά, οι κάτοικοι πίστεψαν στην ιδιαίτερη υπεροχή του άνδρα, λόγω της αμφίεσης. Και σε ένδειξη άκρατου ενθουσιασμού τον αγκάλιασαν και του έβαλαν χρυσές επωμίδες και περικεφαλαία.

Αυτό το κόλπο, «του δια της φορεσιάς εντυπωσιασμού»  το είχαν μάθει και οι ξένοι. Γι’ αυτό ο σερ Ρίτσαρντ Τσώρτς (1784-1873), που ήταν Βρεταννός στρατιωτικός, φιλέλληνας και αρχιστράτηγος των χερσαίων δυνάμεων, αλλά και μόνιμος κάτοικος των Αθηνών φορούσε πάντα φουστανέλα στις διπλωματικές του διαπραγματεύσεις.

Ο βασιλιάς Οθωνας, κατόπιν προτροπής, του επίσης βασιλιά πατέρα του, φορούσε φουστανέλα και μ’ αυτή θάφτηκε. Η δε γυναίκα του Αμαλία κυκλοφορούσε πάντα με Ελληνική παραδοσιακή ενδυμασία.

Το κάλυμμα της κεφαλής, υπήρξε ενδεικτικό επιλογής αφέντη ή και πολιτεύματος. «Το τουρκικό σαρίκι ή η Τιάρρα του Πάπα» προβλημάτιζε τους Κωσταντινουπολίτες.

«Δεν σας καταλαβαίνω. Επιζητείτε να αλλάξετε το τουρκικό σαρίκι με τον ευρωπαϊκό πίλο;» έλεγε ο Καποδίστριας στους εντολοδόχους της Φιλικής, όταν ζήτούσαν την βοήθειά του, και δι’ αυτού την βοήθεια της Ρωσίας.

Κοντά και η περικεφαλαία του Κολοκοτρώνη που δεν δικαιολογούσε κάποιο ιδιαίτερο αξίωμα, αλλά παρέπεμπε σε μια υπενθύμιση της ρίζας του γένους και στην ταύτιση με το ηρωικό παρελθόν. Μια προσπάθεια αφύπνισης του Ελληνικού εθνικισμού, μια προσπάθεια ειδοποιού διάκρισης από το συνοθύλευμα της μάζας των Βαλκανικών λαών ραγιάδων.

Γνωστός και ο ‘’σκούφος’’, ‘’δίκωχο’’ σύμβολο της δημοκρατίας του Βενιζέλου.

Στην συμβολική εμφάνιση αμφίεσης παρατίθεται και το κατακαίνουριο ‘’ατσαλάκωτο πάντα κομψό κουστούμι’’ του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ‘’το ριγωτό πουκάμισο’’ του Γεωργίου Μαύρου, το ιστορικό ‘’ζιβάγκο’’ του Ανδρέα Παπανδρέου, με τους μιμητές που ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια και το ‘’χωρίς γραβάτα’’ ανοιχτό πουκάμισο του Αλαβάνου που ακόμα και στις κατ΄ έθιμο επίσημες εκδηλώσεις, σπάει το κατεστημένο.

Όσο και να φαίνεται περίεργο, η φορεσιά και τα συμπληρώματά της οριοθέτησαν, πάντοτε ταξικές διακρίσεις και εξουσίες αλλά και παιδιάστικες προβολές.

 Κάπου δημιούργησαν έργο αγαθό και αγαπήθηκαν και θεοποιήθηκαν, κάπου όμως θυμίζουν και θλιβερές στιγμές του Έθνους ιδιαίτερα όταν ταυτίζονται με εκτροπές του δημοκρατικού Συντάγματος.

Δυστυχώς όλα είναι στο πρόγραμμα. Και επειδή ιστορικά όλα είναι στο πρόγραμμα, ιδιαίτερα σε μια δημοκρατία που καθημερινά εξαθλιώνεται: «Φυλακες γρηγορείτε. «Οι καιροί ου μενετοί»


––––––––––––––––––

Βοηθήματα

1) Κωστή Παπαγιώργη “Τα καπάκια” Εκδ. Καστανιώτη 2003

2) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, Μπριτάννικα

3) Δ. Κόκκινου “Ελληνική Επανάστασις” Εκδ. Μέλισσα 1956

 


Προτεινόμενο Video

Διαφήμιση

Επισκέπτες σε σύνδεση

Αυτήν τη στιγμή επισκέπτονται τον ιστότοπό μας 286 guests και κανένα μέλος