ΙΠΠΑΡΧΙΑ: Η ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΣ, Η ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ. Η ΠΡΩΤΗ ΚΥΝΙΚΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ “Η ΜΑΡΩΝΙΤΙΣ”

«Πάντα γάρ νδέχεται καί λλως χειν»

(Αριστοτέλης 384 - 322 “Ηθικά Νικομάχεια”, Ζ, 5, 39-40, “περί φρονήσεως”)

(= ενδέχεται να υπάρχει και μια δεύτερη γνώμη/ άποψη - τα πάντα υπόκεινται σε διαρκή μεταβολή και αναθεώρηση)

«Τά γάρ πολλά περί ν α κρίσεις καί α σκέψεις, νδέχεται καί λλως χειν».

(Αριστοτέλης 384 - 322, “Ρητορική Τέχνη”, 1357α, 24-25)

(= μεγάλος αριθμός ζητημάτων επί των οποίων γίνονται κρίσεις και παρατηρήσεις επιδέχονται και διαφορετική λύση).

σχόλιο: Μια από τις σπουδαιότερες αριστοτελικές αρχές περί Ορθολογισμού και Επιστημονισμού εμπεριέχεται σ’ αυτές τις τέσσερις λέξεις του πρώτου αποσπάσματος. Αποτελούν την Πεμπτουσία της Ελληνικής Διανόησης και Κοσμοθέασης. Η μοναδική θέαση επί των πραγμάτων που τολμά να αμφισβητήσει και να επικρίνει ακόμη τα ίδια της τα πορίσματα και συμπεράσματα με σκοπό τη διαρκή βελτιστοποίηση και αναζήτηση της αλήθειας, ήτοι ότι δεν υπάρχει τίποτε τόσο βέβαιο ώστε να μην επιδέχεται αναθεώρηση. Εξάλλου ο Αριστοτέλης αποκαλούσε “φρόνιμον άνθρωπο” (γνωστικό) εκείνον που μπορούσε εν γένει να διανοείται / σκέπτεται ορθά,

«στε καί λως ν εη φρόνιμος βουλευτικός».

 

«Στόμασι γάρ πολλάκις μυρίοις ναντία λέγειν οδαμς επορον».

(Πλάτων 427-347, Νόμοι 810 d)

(= δεν είναι καθόλου εύκολο να υποστηρίζει κανείς μια άποψη αντίθετη με τη γνώμη χιλιάδων ανθρώπων).

σχόλιο: Όμως αξίζει να προσπαθεί κανείς με ό,τι δυνάμεις διαθέτει να αλλάξει εσφαλμένες, διαστρεβλωμένες / παραχαραγμένες, παγιωμένες αντιλήψεις και να αγωνίζεται διαρκώς με κάθε κόστος και τίμημα να αποκαταστήσει την αλήθεια πατάσσοντας το ψέμα. Μόνο τότε η ζωή του αποκτά αξία και νόημα.

 

«καί ς ν τ Μεσσηνιακ λέγει λκιδάμας ...[ἐλευθέρους ἀφῆκε πάντας θεός, οὐδένα δοῦλον ἡ φύσις πεποίηκεν]».

(Αριστοτέλης 384 - 322, “Ρητορική Τέχνη”, Α, 13, 1373, 18-20)

(= όπως αναφέρει και ο Αλκιδάμας στον Μεσσηνιακό του λόγο... [ο θεός άφησε όλους τους ανθρώπους ελεύθερους και η φύση δεν έπλασε κανέναν δούλο).

σχόλιο: Ο Αλκιδάμας (5ος - 4ος αιών) ήταν ρήτορας και σοφιστής από την Ελαία της Μικράς Ασίας, γιος του Διοκλέους, μαθητής του Γοργία του Λεοντίνου, αντίπαλος του Ισοκράτη, υποστηρικτής της αντισπαρτιατικής πολιτικής. Ξεπέρασε κατά πολύ την εποχή του, υπερασπιζόμενος την Ελευθερία και την Ισότητα όλων των ανθρώπων, συνεπώς και των γυναικών, στηριζόμενος στο φυσικό δίκαιο. Ο μεσσηνιακός του λόγος δεν διασώθηκε. Θεωρείται ο εμπνευστής του προφορικού αυτοσχέδιου λόγου, που ο ρήτορας έπρεπε να χρησιμοποιεί στην κατάλληλη στιγμή. Ο Δημοσθένης αν δεν είχε μελετήσει τα έργα του θα ήταν ένας απλός λογογράφος και όχι ο δεινότατος των ρητόρων (Βίος Δημοσθένους, § 5, Πλούταρχος).

Ένας Ύμνος για την Γυναίκα

της Ελληνικής Αρχαιότητας

«γυναῖκες μέντοι πολλαὶ πολλῶν ἀνδρῶν βελτίους εἰς πολλά· τὸ δὲ ὅλον ἔχει ὡς σὺ λέγεις.

Οὐδὲν ἄρα ἐστίν, ὦ φίλε, ἐπιτήδευμα τῶν πόλιν διοικούντων γυναικὸς διότι γυνή, οὐδ’ ἀνδρὸς διότι ἀνήρ, ἀλλ’ ὁμοίως διεσπαρμέναι αἱ φύσεις ἐν ἀμφοῖν τοῖν ζῴοιν, καὶ πάντων μὲν μετέχει γυνὴ ἐπιτηδευμάτων κατὰ [e.] φύσιν, πάντων δὲ ἀνήρ, ἐπὶ πᾶσι δὲ ἀσθενέστερον γυνὴ ἀνδρός»

(Πλάτων 427-347, “Πολιτεία”, βιβλίο Ε 455 d-e)

(= βέβαια πολλές γυναίκες σε πολλά επαγγέλματα είναι καλύτερες από πολλούς άντρες· γενικά όμως το πράγμα είναι όπως το λες.

Καμία λοιπόν - φίλε μου - εργασία σχετική με τη διοίκηση της πόλεως δεν είναι αποκλειστική για τη γυναίκα σαν γυναίκα, ούτε για τον άνδρα σαν άνδρα, αλλά οι ικανότητες είναι μοιρασμένες κατά τον ίδιο τρόπο μέσα και στα δύο φύλα, και η φύση έκανε και τη γυναίκα και τον άνδρα ικανούς να ασχολούνται με όλα τα επαγγέλματα, γενικά όμως η γυναίκα είναι πιο αδύνατη από τον άνδρα)

 

«οἰκοδομίαι μὲν εἴρηνται γυμνασίων ἅμα καὶ διδασκαλείων κοινῶν (διά τας θηλείας καί τούς άρρενας)... ἐν δὲ τούτοις πᾶσιν διδασκάλους ἑκάστων πεπεισμένους μισθοῖς οἰκοῦντας ξένους διδάσκειν τε πάντα ὅσα πρὸς τὸν πόλεμόν ἐστιν μαθήματα τοὺς φοιτῶντας ὅσα τε πρὸς μουσικήν, οὐχ ὃν μὲν ἂν ὁ πατὴρ βούληται, φοιτῶντα, ὃν δ' ἂν μή, ἐῶντα τὰς παιδείας, ἀλλὰ τὸ λεγόμενον πάντ' ἄνδρα καὶ παῖδα κατὰ τὸ δυνατόν, ὡς τῆς πόλεως μᾶλλον ἢ τῶν γεννητόρων ὄντας, παιδευτέον ἐξ ἀνάγκης. τὰ αὐτὰ δὲ δὴ καὶ περὶ θηλειῶν ὁ μὲν ἐμὸς νόμος ἂν εἴποι πάντα ὅσαπερ καὶ περὶ τῶν ἀρρένων, ἴσα καὶ τὰς θηλείας ἀσκεῖν δεῖν»·

(Πλάτων 427-347, “Νόμοι”, Ζ 804 c)

(= τα δημόσια γυμναστήρια και τα σχολεία της πόλης πρέπει να είναι κοινά (και για τα κορίτσια και για τα αγόρια)... πρέπει να μισθώσουμε για τα κτήρια αυτά ξένους δασκάλους, που θα διδάξουν τους μαθητές τα σχετικά με τον πόλεμο και τη μουσική. Η φοίτηση των μαθητών δεν θα εξαρτάται από τις ιδιοτροπίες των γονιών τους. Η μόρφωση θα είναι κατά το δυνατόν υποχρεωτική για όλους, δεδομένου ότι πρώτα ανήκουν στην πόλη και μετά στους γονείς τους. Θέλω να τονίσω ότι αυτός ο νόμος θα εφαρμόζεται σε αγόρια και κορίτσια που θα εκπαιδεύονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.

 

«τὸ δ' ἡμέτερον διακέλευμα ἐν τούτοις οὐκ ἀποσβήσεται τὸ μὴ οὐ λέγειν ὡς δεῖ παιδείας τε καὶ τῶν ἄλλων ὅτι [805d] μάλιστα κοινωνεῖν τὸ θῆλυ γένος ἡμῖν τῷ τῶν ἀρρένων γένει».

(Πλάτων 427-347, “Νόμοι”, Ζ 805 d)

(= δεν σκοπεύω να αποσύρω τη ρητή πρότασή μου ότι οι γυναίκες πρέπει να εκπαιδεύονται κατά το δυνατόν, όπως και οι άντρες).

 

«πάντων γὰρ τούτων διδασκάλους τε εἶναι δεῖ κοινούς, ἀρνυμένους μισθὸν παρὰ τῆς πόλεως, καὶ τούτων μαθητὰς τοὺς ἐν τῇ πόλει παῖδάς τε καὶ ἄνδρας, καὶ κόρας καὶ γυναῖκας πάντων τούτων ἐπιστήμονας, κόρας μὲν οὔσας ἔτι πᾶσαν τὴν ἐν ὅπλοις ὄρχησιν καὶ μάχην μεμελετηκυίας, γυναῖκας δέ, διεξόδων [814a] καὶ τάξεων καὶ θέσεως καὶ ἀναιρέσεως ὅπλων ἡμμένας».

(Πλάτων 427-347, “Νόμοι”, Ζ 813 e - 814 a)

(= όλα αυτά βέβαια θα τα διδάσκουν δημόσιοι εκπαιδευτικοί / λειτουργοί που θα πληρώνονται από το κράτος / την πολιτεία. Τα μαθήματά τους θα τα παρακολουθούν οι νέοι και οι άντρες, αλλά και όλες οι κοπέλες και οι γυναίκες, γιατί και αυτές πρέπει να τα γνωρίζουν. Οι νέες θα ασχολούνται με ένοπλους χορούς και στρατιωτικές ασκήσεις, ενώ οι γυναίκες θα μετέχουν στις πορείες, στην παράταξη για μάχη και στο χειρισμό των όπλων).

 

«τὰ αὐτὰ δὲ λέγω στρατείας τε πέρι καὶ τῆς ἐν ποιήσεσι παρρησίας γυναιξί τε καὶ ἀνδράσιν ὁμοίως γίγνεσθαι δεῖν.

(Πλάτων 427-347, “Νόμοι”, Η’, 829 e)

(= οι ίδιοι κανονισμοί θα ισχύουν και για τις γυναίκες σχετικά με τη συμμετοχή τους στις στρατιωτικές ασκήσεις και την ελευθερία τους στην καλλλιτεχνική έκφραση).

Ο Πλάτων είναι ο πρώτος από την αρχαία ελληνική διανόηση που αναγνώρισε τη γυναίκα ως πλήρως ισότιμη με τον άνδρα και την περιέβαλε με την αγάπη του και το σεβασμό που της άξιζε.

Δεν αρκέστηκε στη λόγῳ διακήρυξη της ισοτιμίας των δύο φύλων, αλλά και έργ την εφάρμοσε, αφού στη Σχολή του, την Πλατωνική Ακαδημία, φοιτούσαν και γυναίκες, όπως η Λασθένεια (Αρκαδιανή) και η Αξιοθέα η Φλ(ε)ιασία.

 

* Ιππαρχία: άρχω + ίππων = η άρχουσα των ίππων, μτφ. η υποτάσσουσα τα άλογα στοιχεία.

* Ιππαρχισμός: η δεξιότητα στο κυβερνάν ίππους και άρματα, μτφ. η ικανότητα κυριαρχίας πάνω στα άλογα στοιχεία.

* Ανιππαρχία: η απειρία της ιππασίας, μτφ. η ανικανότητα ελέγχου των άλογων στοιχείων, η έλλειψη μόρφωσης.

Συνεχίζεται

Πέτρος Ιωαννίδης

Καθηγητής φιλόλογος του 2ου ΓΕΛ Βούλας

Προτεινόμενο Video

Διαφήμιση

Επισκέπτες σε σύνδεση

Αυτήν τη στιγμή επισκέπτονται τον ιστότοπό μας 316 guests και κανένα μέλος