Η υφιστάμενη κατάσταση της παράκτιας ζώνης του Σαρωνικού. Eνα παράδειγμα-πρόταση για ήπια ανάπτυξη.

Πέμπτη, 18 Απριλίου 2024

Δημοσιεύθηκε : 12 Φεβρουαρίου 2015

Μεγάλη έκταση χαρακτηρίζεται από εγκατάλειψη, ενώ μικρά είναι τα τμήματα της ακτογραμμής που ακόμα θυμίζουν φύση.

Συνοπτικά για το παραλιακό μέτωπο από το Φλοίσβο έως τη Βουλιαγμένη φαίνεται ότι:
― Για τα πέντε εκατομμύρια κατοίκων του Λεκανοπεδίου είναι ελεύθερο περίπου το 35% του μήκους των ακτών.
― Ευνοούνται οι μειοψηφικές ομάδες που κατέχουν μεγάλα σκάφη αναψυχής (Μαρίνες) και εκμεταλλεύονται κλειστές περιοχές [Αστέρια Γλυφάδας, Καβούρι, Αστέρας Βουλιαγμένης].
― Αυτές οι δραστηριότητες καταλαμβάνουν περίπου το 33% της έκτασης των ακτών της ως άνω ζώνης
― Οι αθλητικές εγκαταστάσεις έχουν δεσμεύσει σημαντικό τμήμα του μετώπου των ακτών, (14%).
― Άλλοι χώροι και εγκαταστάσεις, (18%).

Φωτογραφίες από το Φαληρικό μέτωπο. Οι βαριές παρεμβάσεις με μηχανικά έργα που έχουν γίνει υποβαθμίζουν έντονα την αισθητική αξία της περιοχής. Αξιοποίηση ή κακοποίηση;

Οι βασικές αρχές που θα πρέπει να διέπουν τη διαχείριση των ακτών είναι:
✔ Όλοι οι πολίτες θα πρέπει να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στις ακτές
✔ Πολλά τμήματα της ακτογραμμής χρειάζονται αποκατάσταση και απο-τσιμεντοποίηση.
✔ Προτείνονται ήπιες μόνο κατασκευές στον παράκτιο χώρο.
✔ Ανάδειξη και προστασία των ποικιλόμορφων θαλάσσιων οικοτόπων.
✔Αποκατάσταση μικρών υδατορεμάτων που έχουν μπαζωθεί καθώς συνιστούν βασικούς τροφοδότες υλικού για τις παραλίες, για να μειωθούν τα φαινόμενα διάβρωσης των ακτών.
✔ Η διαχείριση μιας ακτής πρέπει να γίνεται σε επίπεδο λεκάνης απορροής και με βάση τις αρχές της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώνης.
✔ Η οικονομική δραστηριότητα που αναπτύσσεται στην ακτογραμμή θα πρέπει να είναι κοινωνικά δίκαιη.
✔ Η ανάπτυξη μιας περιοχής με αυστηρά οικονομικούς όρους έχει σαν αποτέλεσμα αρνητικές συνέπειες για τις τοπικές κοινωνίες και το περιβάλλον, τέτοιου τύπου ανάπτυξη δεν είναι βιώσιμη επιφέρει ευκαιριακό κέρδος, ενώ αντίθετα το κόστος είναι μεγάλο και αφορά και τις επόμενες γενιές. (Xαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας ανάπτυξης είναι οι Σκουριές της Χαλκιδικής).
Βασικό ζητούμενο σήμερα είναι η αποκατάσταση κοινωνικών και περιβαλλοντικών ισορροπιών όπου αυτό χρειάζεται. Στο πλαίσιο των παραπάνω αρχών, αναπτύσσεται η ακόλουθη πρόταση ως παράδειγμα μιας ήπιας οικονομική δραστηριότητας στις ακτές και η οποία θα έχει θετικό κοινωνικό και περιβαλλοντικό πρόσημο.

Πρόταση διαχείρισης της νεκρής

Ποσειδωνίας που ξεβράζεται στις ακτές.

Η Ποσειδωνία με επιστημονική ονομασία Posidonia oceanica, είναι φανερόγαμο υψηλής οικολογικής σημασίας. Η παρουσία της συντελεί ουσιαστικά στη βιοποικιλότητα και αφθονία των θαλάσσιων ειδών. Η Ποσειδωνία σχηματίζει θαλάσσια λιβάδια, τα λιβάδια αυτά συντελούν στην προστασία της παραλίας από τη διάβρωση, καθώς εμποδίζουν τη μεταφορά του αμμώδους υλικού από τα θαλάσσια ρεύματα. Θαλάσσιες περιοχές με λιβάδια Ποσειδωνίας, χαρακτηρίζονται από καλή οικολογική ποιότητα και θα έπρεπε να προτιμώνται από τους λουόμενους. Αντίθετα, η κυρίαρχη αισθητική που έχει διαμορφωθεί μας κάνει να θεωρούμε μια παραλία που έχει φυτικά υπολείμματα από το είδος αυτό ως βρώμικη και ακατάλληλη για κολύμβηση.

Σε πολλές παραλίες της Αττικής ξεβράζονται μεγάλες ποσότητες νεκρής Ποσειδωνίας. Το υλικό που ξεβράζεται απομακρύνεται συνήθως από την παραλία με τεχνικά μέσα (μπουλντόζες, φορτηγά) που ενδέχεται να προκαλούν αρνητικές επιπτώσεις στην ακτή, όπως απομάκρυνση και αμμώδους υλικού. Στη συνέχεια το υλικό που έχει συλλεχθεί, μεταφέρεται σε ΧΥΤΑ ή σε άλλους ακατάλληλους χώρους για απόθεση. Το κόστος της συλλογής και απομάκρυνσης του υλικού το επωμίζεται συνήθως η δημοτική αρχή. Προτείνεται η αξιοποίηση αυτής της βιομάζας με τη δημιουργία μικρών συνεταιριστικών μονάδων συλλογής και επεξεργασίας της.
Με μικρή επεξεργασία της νεκρής Ποσειδωνίας μπορεί να παραχθεί καθαρή οργανική ύλη, η οποία είναι χρήσιμη ως ένα πρώτης τάξης εδαφοβελτιωτικό που εξισορροπεί επιπλέον την υγρασία στις καλλιέργειες. Το παραγόμενο προϊόν είναι απόλυτα φυσικό και ακίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, ενώ η δραστηριότητα παραγωγής του είναι φιλική για το περιβάλλον. Δεν απαιτούνται μεγάλες εγκαταστάσεις, δεν παράγονται παραπροϊόντα και, κατά τη συλλογή και επεξεργασία της βιομάζας καταναλώνονται πολύ μικρές ποσότητες ενέργειας.
Ο όγκος της νεκρής Ποσειδωνίας που συσσωρεύεται στις ακτές εξαρτάται από τις εξής παραμέτρους:
Α) Από την ύπαρξη ή μη, λιβαδιών Ποσειδωνίας στον ευρύτερο θαλάσσιο χώρο.
Β) Το κυματικό καθεστώς που επικρατεί στην περιοχή.
Γ) Την «υγεία» των θαλάσσιων λιβαδιών.

Με βάση τα παραπάνω, αλλά και από παρατηρήσεις στην ακτή, μπορεί να ποσοτικοποιηθεί ο όγκος του υλικού που ξεβράζεται στην παραλία και με συλλογή ποικίλων παρατηρήσεων μπορούν να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για την οικολογική κατάσταση σημαντικών θαλάσσιων οικοτόπων. Έτσι λοιπόν θα μπορούσαν να εκτιμηθούν οι περιοχές με αφθονία υλικού και να οργανωθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα συλλογής και διαχείρισης των φυλλωμάτων, ενώ ταυτόχρονα μπορούν να αναδειχθούν τα στοιχεία βιοποικιλότητας μιας θαλάσσιας περιοχής.

Μια τέτοια δράση συνολικά θα είχε θετικές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις για τις τοπικές κοινωνίες.
Οικονομικές: Θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή εισοδήματος για δήμους που σε συνεργασία με ιδιώτες θα αναπτύξουν μια τέτοια επιχειρηματική καινοτομία. Επιπρόσθετα η δημοτική αρχή θα εξοικονομεί δαπάνες που αφορούν την απομάκρυνση της βιομάζας από τις παραλίες.

Κοινωνικές: Δημιουργία θέσεων απασχόλησης, όπου δύναται να απασχοληθούν άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.

Περιβαλλοντικές: Αξιοποίηση ενός υλικού που σήμερα αντιμετωπίζεται σαν ρύπος και καταλήγει σε Χ.Υ.Τ.Α. επιβαρύνοντας τους. Η συλλογή και επεξεργασία του υλικού θα γίνεται με ήπιο τρόπο χωρίς συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον. Μέσα από αυτή τη διαδικασία και από τη συλλογή επιστημονικών δεδομένων που θα αφορούν τα υγιή λιβάδια, θα αναδειχθούν σημαντικοί θαλάσσιοι οικότοποι και, αυτή η διαδικασία μπορεί να αποτελέσει κέντρο ουσιαστικής περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Η παραπάνω πρόταση αποτελεί ένα παράδειγμα για το πως οι ακτές μπορούν να χρησιμοποιούνται με βάση τις αρχές της αειφορίας. Yπάρχουν πολλές ήπιες δραστηριότητες που μπορούν να αναπτυχθούν με γνώμονα την κοινωνία και το περιβάλλον και να προσφέρουν ουσιαστική ευημερία. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, δεν θα πρέπει να χαθεί ο δημόσιος χαρακτήρας των παραλιών μόνο και μόνο για την ικανοποίηση συγκεκριμένων οικονομικών συμφερόντων, τα οποία δεν φέρουν κανένα όφελος στην κοινωνία.

thalasio-livadi

Η ελεύθερη πρόσβαση στις ακτές πρέπει να αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα. Οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στο παράκτιο χώρο θα πρέπει να εναρμονίζονται με το φυσικό χώρο και κάθε οικονομική δραστηριότητα να είναι κοινωνικά δίκαιη.

γράφει ο: Βασίλης Αναγνώστου – περιβαλλοντολόγος MSc