Σε κάθε εποχή, ξεπροβάλει και μια ανακάλυψη, που διεκδικεί τα πρωτεία στη νόηση και στη χρησιμότητα.
Αναμφισβήτητα όμως, η σπουδαιότερη ανθρώπινη ανακάλυψη, υπήρξε το Αλφάβητο.  Σαν βάση των πάντων,  το αλφάβητο δημιούργησε πολιτισμό...

Γραφή και Αλφάβητο


Σε κάθε εποχή, ξεπροβάλει και μια ανακάλυψη, που διεκδικεί τα πρωτεία στη νόηση και στη χρησιμότητα.

Αναμφισβήτητα όμως, η σπουδαιότερη ανθρώπινη ανακάλυψη, υπήρξε το Αλφάβητο.  Σαν βάση των πάντων,  το αλφάβητο δημιούργησε πολιτισμό.

Διατρέχοντας τα προϊστορικά χρόνια, συναντάμε τον άνθρωπο, να διαχειρίζεται τον πιο εύκολο τρόπο μεταφοράς μηνυμάτων, την εικονογραφία. Δεν  ξέρομε πότε άρχισε. Αλλά το πρώτο ήμισυ της τέταρτης χιλιετίας π.Χ. έχομε τα πρώτα δείγματα απεικονιστικής γραφής στη Μεσοποταμία και στις αρχές της 2ης χιλιετίας, στην Κρήτη. Τα ίδια κατ΄ επέκταση δείγματα, χρησιμοποιούνται και στην εποχή τη δική μας, για να καλύψομε  τις ανάγκες συνεννόησης, σε ένα πρόγραμμα μιας επικοινωνιακής τακτικής αντί για τη χρήση μιας κοινής γλώσσας: Διεθνή αεροδρόμια, κοινόχρηστοι δημόσιοι και ιδιωτικοί χώροι με ενδεικτικές  εικονογραφικές πινακίδες, ισοπεδώνουν την γλωσσική διαφορετικότητα και εξακοντίζουν την φυλετική προέλευση.

Σε δεύτερη χρονική ακολουθία έρχεται η Ιδεογραφία.

Εδώ διαφορετικά σύμβολα, δηλωτικά ξεχωριστών αντικειμένων,  απεικονίζονται εν σειρά. Γραμμογραφική ιδεογραφία του τύπου  γραφής  σφηνοειδούς και ιερογλυφικής βρίσκομε στην 4η και 3η  χιλιετία - αντίστοιχα στην Μεσοποταμία και στην Κρήτη. Σήμερα  ιδεογράμματα τέτοια  χρησιμοποιούνται στην Κίνα και την Ιαπωνία.

Τρίτο χρονικό βήμα ανάπτυξης γραφής, που έρχεται μετά την απεικονιστική είναι η Φωνητική. Από την 3η χιλιετία μέχρι το 1650 π.Χ. τα ιερογλυφικά σύμβολα οργανώνονται σε λέξεις, που αντιστοιχούν σε ονομασίες αντικειμένων και ιδεών, δηλαδή σε ήχους και εικόνες.

Το 1750 π.Χ. - οι ημερομηνίες εξυπακούεται ότι είναι σχετικές -   στην Κρήτη ανακαλύπτεται η Συλλαβική γραφή, Γραμμική Α΄ και Β΄, που αποτελούν τη συνέχεια ενός ενδιάμεσου  πρωτογραμμικού ιερογλυφικού εξελικτικού σταδίου. (Παυσανίας  Α 43 –Μέγαρα). 

Εδώ το κάθε σύμβολο αντιστοιχεί σε μα συλλαβή (ήχο). Συνδυασμοί συλλαβών συνθέτουν λέξεις.

Η Γραμμική Α΄ αποτυπώνει την ελληνική γλώσσα. και μάλιστα σε πρώιμη αιολική διάλεκτο. (Κρήτη, Θήρα, Μήλος, Λακωνία, Νάξος, Ικαρία,  Βοιωτία, Σαμοθράκη).

Τώρα γεννιέται το ερώτημα, οι Κρήτες που μιλούσαν Ελληνικά ήταν Έλληνες; Μα και βέβαια ήταν. Αυτό άλλωστε καταγράφουν όλοι οι Ελληνες φιλόσοφοι και ιστορικοί. Θεωρούσαν τους Μινωίτες ομοεθνείς τους (Α. Κονταράτος). Οι Κρήτες μιλούσαν και έγραφαν ελληνικά.  Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης  αναφέρει (V. 58.3)  ότι  ο Μίνωας ήταν  ο πρώτος μεταξύ των Ελλήνων, που έγινε θαλασσοπόρος.   Ο Όμηρος (Οδύσ.  ΧΙΧ. 172-177)  καταγράφει τους κατοίκους της Κρήτης σαν  Πελασγούς και Ετεοκρήτες (επιβεβαιώνει ο Διόνυσος ο Αλικαρνασσεύς Ρωμ. Αρχ. Ι.17) ενώ ο Ηρόδοτος, έχει τις επιφυλάξεις του όσον αφορά την ελληνικότητα των Πελασγών. Ακόμη η μελέτη του Τσικριτσή Μ. Δ. «Γραμμική Α’ Συμβολή στην κατανόηση της Αιγαιακής γραφής»,  δηλώνει την ελληνικότητα της Γραμμικής Α΄.

Εξελικτικό επόμενο βήμα στη γραφή υπήρξε  η Αλφαβητική ή άλλως πως το Αλφάβητο.

Επαναστατική καινοτομία που προέβλεπε περιορισμό του αριθμού των συμβόλων κάτω από τριάντα. Αρχικά το αλφάβητο είχε μόνο  σύμφωνα. Αργότερα στο ελληνικό προσετέθηκαν και φωνήεντα.

Το πρώτο συλλαβικό δείγμα, αλφαβητικής ελληνικής γραφής, αναφέρεται  στον 8ο π.Χ. και  ανιχνεύεται  στα πρώιμα επιγραφικά χαράγματα της αρχαίας Θήρας.

Ερχόμαστε στο σωτήριο έτος 403 π.Χ. Άρχοντας στην Αθήνα ο Ευκλείδης. Ο πολιτικός και στρατηγός Αρχίνος εισηγείται την καθιέρωση του 24γράμματου αλφαβήτου για τη χρήση των διοικητικών εγγραφών και την  γενικότερη παιδεία. Η εισήγηση καθιερώνεται από την εκκλησία του Δήμου και από τότε αρχίζει η μαθητική  βάσανος. Υπάρχουν πολλά σχετικά να γραφούν ακόμη. Αλλά δεν θέλω να γίνω κουραστικός. Θα συμπληρώσω μόνο ότι κατά τον Γκρέιβς, το ελληνικό αλφάβητο ήταν προϊόν της κρητομινωικής ιερογλυφικής  γραφής. Τα γράμματα και η κάποιας μορφής αρχαϊκή κρητομινωική συλλαβογραφία, μεταφέρθηκαν από τον Κάδμο στην Ελλάδα. Αυτό το πρωτοαλφάβητο ήταν αυτό που έφεραν οι “Λαοί της θάλασσας”  από την Παλαιστίνη δηλαδή οι Κρήτες και Αιγαιοπελαγίτες.  Προηγουμένως όμως, πριν τα πάρει ο Κάδμος, στην Κρήτη ήδη οι ιέρειες της Σελήνης –Ιούς  τα χρησιμοποιούσαν σαν μυστικό απόκρυφο αλφάβητο για ημερολογιακές και εποχιακές καταγραφές. Τα γράμματα τα  σχημάτιζαν  οι ιέρειες, πλέκοντας χλωρά κλαδιά  δένδρων.

Οπως ανέφερα το αλφάβητο μέχρι τότε ήταν μυστικό και όχι σε  καθημερινή χρήση.  

Επικρατεί η άποψη ότι οι Φοίνικες ανακάλυψαν το Αλφάβητο. Ίσως αυτό επικράτησε γιατί οι ονομασίες των γραμμάτων συμβαίνει να έχουν εννοιολογική σημασία στα φοινικικά και όχι στα ελληνικά.  Ίσως όμως γιατί οι Φοίνικες, σαν ναυτικός λαός, συνέβαλαν τα μάλλα στην εξάπλωσή του και εξ αυτού οικειοποιήθηκαν και την πατρότητα. Ο Σωκράτης στον διάλογο με τον Κρατύλο  (Πλάτων) δίνει κάποιες εξηγήσεις, που πάλι δεν είναι του παρόντος. Οι Φοίνικες σαν ναυτικοί μπορεί να διέδωσαν το αλφάβητο αλλά φαίνεται ότι δεν το ανακάλυψαν. Πρώτα γιατί το λεγόμενο και υποτιθέμενο φοινικικό δεν έχει περάσει κανένα εξελικτικό στάδιο. Δεύτερον γιατί ένα αλφάβητο δεν μπορεί να είναι δημιούργημα ενός λαού, που δεν έχει κανένα γραπτό πνευματικό λόγο ούτε έχει διαγράψει καμιά γνωστή μέχρι τούδε πνευματική ιστορική πορεία, σε αντίθεση με τα ελληνικά διασωζόμενα δείγματα του πνεύματος. Γι’ αυτό και κατά τη γνώμη πολλών το δικαίωμα του αναδόχου ανήκει μόνο στους Αιγαιοκρήτες.

Το σημερινό άρθρο δεν έχει επιμύθιο. Έχει όμως επιστέγασμα της κορυφαίας επιτυχίας του ανθρώπου – άσχετα με το ποιός δικαιούται την πατρότητα. Την επιτυχία του ανθρώπου, επαναλαμβάνω, να μπορεί να επικοινωνεί δια του γραπτού λόγου, να μεταφέρει ιδέες, σκέψεις και πολιτισμό και να διεκδικεί μερίδιο στην ειρηνική συνύπαρξη. Στον άλλο σταθμό, αργότερα, στην Τυπογραφία ο λόγος ανδρώθηκε έγινε κοινός και παγκόσμιος έγινε το ισχυρότερο όπλο για ό,τι καλό αλλά δυστυχώς και ό,τι κακό.


Βοηθήματα.

1) Α. Κονταράτου: Αρχαιοελληνικός κόσμος . εκδ. Γκοβόστη

2) Γ. Κορδάτου: Η Ιστορία του Γλωσσικού μας ζητήματος. Εκδ. Μπουκουμάνη.

3) Χ. Δ. Γουνελάς:  Η φιλοσοφία της γλώσσας και η νεοελληνική ποιηση.  Εκδ. Δελφίνι

4) Graves R. The Greek Myths . Penguin  Books 1955 

 


Προτεινόμενο Video

Διαφήμιση

Επισκέπτες σε σύνδεση

Αυτήν τη στιγμή επισκέπτονται τον ιστότοπό μας 249 guests και κανένα μέλος